Bir Elmanın Dünyayı Değiştiren Yolculuğu: Newton ve Kütleçekimin Evrenselliği

Isaac Newton, bilim tarihinin en parlak zihinlerinden biridir. 💡 Onu özel kılan şey, sıradan bir olayı bile sorgulayıp evrenin yasalarını keşfetmesiydi. 🌌

Bir gün bir elma 🍏 düşerken aklına şu soru geldi:

“Elmayı yere çeken kuvvetle Ay’ı gökyüzünde tutan kuvvet aynı olabilir mi?” 🌙

Bu merak, onu 1687’de yayımladığı “Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica” adlı esere götürdü 📖
Bu kitapta üç hareket yasasını ve evrensel kütleçekim yasasını açıkladı. 

🌍 Yer Çekimi Nedir?

“Yer çekimi” aslında Dünya’nın kütleçekim kuvvetidir.
🌏 Dünya büyük bir kütleye sahip olduğu için çevresindeki her şeyi kendine çeker.
👣 Yere bastığımızda ayaklarımızın sabit kalması,
🍎 Cisimlerin yere düşmesi,
☁️ Atmosferin Dünya çevresinde kalması...
Hepsi bu kuvvetin eseridir!

🧮 Newton’un Evrensel Kütleçekim Yasası

İki cisim arasındaki çekim kuvveti:
👉 Cisimlerin kütleleriyle doğru,
👉 Aralarındaki mesafenin karesiyle ters orantılıdır.

Formül:

F = G × (m₁ × m₂) / r²

Burada:

• F: Çekim kuvveti 💪

• G: Evrensel çekim sabiti 🌐

• m₁, m₂: Cisimlerin kütleleri ⚖️

• r: Aralarındaki mesafe 📏

🪐 Yerçekimi Her Yerde Aynı Değil!

Her gök cisminin kütlesi ve yarıçapı farklı olduğu için, yerçekimi ivmesi (g) de farklıdır.

🌎 Dünya: g = 9.8 m/s²
🌙 Ay: g = 1.6 m/s²
🪐 Jüpiter: g = 24.8 m/s²
🔴 Mars: g = 3.7 m/s²

👩‍🚀 Bu yüzden Ay’daki astronotlar zıplayarak yürür,
ve Mars’ta 60 kg gelen biri sadece 22 kg “hissedilir ağırlığa” sahip olur!

⚖️ Kütle ve Ağırlık

• Kütle (m): Madde miktarıdır. Her yerde aynıdır.

• Ağırlık (W): Kütlenin bulunduğu yerdeki yerçekimi ivmesine bağlıdır.

Formül:

W = m × g

📍 Dünya’da: W = 100 × 9.8 ≈ 980 N
📍 Ay’da: W = 100 × 1.6 ≈ 160 N

 

💬 Yani: “Dünya’da 100 kg gelen bir kişi, Ay’da sadece 16 kg ağırlığında hisseder.”

🌐 Dünya’da Yerçekimi Neden Değişir?

Dünya tam bir küre değildir — kutuplardan basık, ekvatordan şişkindir.
Bu yüzden:
🧭 Ekvator’da yerçekimi biraz daha azdır.
❄️ Kutuplarda biraz daha fazladır.

Formül:

g = G × M / R²

R (yarıçap) arttıkça g azalır ⬇️

🌍 Dünya’nın Dönme Hızı

Dünya 24 saatte bir döner, ama her yerde aynı hızda değil!

• 🌴 Ekvator’da: Çizgisel hız ≈ 1670 km/s

• 🧊 Kutuplarda: Hız ≈ 0 km/s

🚀 Uzay mekikleri ekvatora yakın yerlerden fırlatılır çünkü Dünya’nın dönüşü onlara ekstra hız kazandırır!
⚙️ Bu sayede yakıt tasarrufu sağlanır.

💭 Eğer Dünya bir anda dönmeyi durdursaydı,
ekvatordaki her şey 1670 km/s hızla doğuya savrulurdu! 😱

🌑 Kraterler ve Newton’un Yasası

Kraterlerin yuvarlak olması, şok dalgalarının her yöne eşit yayılmasıyla ilgilidir 💥
Ama Newton’un yasası burada da dolaylı rol oynar:
🌠 Göktaşlarını Ay’a çeken şey kütleçekim kuvvetidir.
Bu kuvvet olmasaydı göktaşları Ay’a düşmezdi.

📡 Günlük Hayatta Newton

Newton’un yasaları hâlâ hayatımızda:

• 🛰️ GPS uyduları: Yörünge hesapları Newton mekaniğiyle yapılır.

• ✈️ Mühendislik: Köprü, roket ve uçak hesaplamaları Newton fiziğine dayanır.

• ⚽ Günlük yaşam: Topun düşüşü, fren mesafesi, spor hareketleri bile Newton yasalarıyla açıklanır.

💫 Sonuç

Newton’un hikâyesi bize şunu öğretir:
🌟 Büyük keşifler, çoğu zaman küçük sorularla başlar.
🍏 Düşen bir elmaya farklı bir gözle bakmak,
evrenin işleyişini anlamanın kapısını açabilir.

Evreni anlamak için bazen sadece gökyüzüne bakmak yeterlidir. 🌌
Newton bize, “evrenin dilini öğreten öğretmenlerden biri” olmuştur. 👨‍🏫✨

Hazırlayan: Fizik Öğretmeni Barış Güçtekin